اگر به فکر شروع یک کسب و کار کوچک هستید، شما به احتمال زیاد می‌دانید که برنامه کسب و کار چیست و شنیده‌اید که به آن نیاز خواهید داشت. اما آیا حقیقتاً می‌دانید که هدف از یک برنامه کسب و کار چیست؟ آیا واقعاً مهم است که برای یک کسب و کار کوچک این برنامه را داشته باشیم؟ و اینکه چگونه می‌توانید یک برنامه کسب و کار کوچک ایجاد کنید که مفید باشد. دستورالعمل و نکات زیر زمینه‌ای برای ایجاد یک برنامه کسب و کار کوچک مفید و موثر برای کسب و کارهای جدید شما را فراهم می‌آورد.
تشریح برنامه کسب و کار موثر
در ساده‌ترین تعریف، یک برنامه کسب و کار سندی است که نکات اساسی در مورد کسب و کار شما، محصولات و خدمات، بازار هدف، اهداف مورد نظرتان برای کسب و کار خود و چگونگی دستیابی به این اهداف را تشریح می‌کند.
برنامه کسب و کار یکی از چندین برنامه مهمی است که شما باید در هنگام شروع یک کسب و کار آن را در اختیار داشته باشید. از برنامه‌های ضروری دیگر برنامه بازاریابی و برنامه مالی هستند. برنامه کسب و کار شما باید تمام این برنامه‌ها را در یک جا گردآوری کرده و عناصر برنامه بازاریابی و برنامه مالی را در درون یک سند جامع به کار ببرد. به برنامه کسب و کار خود همانند یک نقشه یا طرح بنگرید که کسب و کار شما را از نقطه شروع تا زمان تثبیت و رشد کسب و کار هدایت خواهد کرد.
حقیقتاً چرا به یک برنامه کسب و کار نیاز داریم؟
دلایل بسیاری برا اینکه چرا به یک برنامه کسب و کار نیاز دارید وجود دارد. هر چند که این دلایل با تغییر نوع کسب و کار و نحوه استفاده شما از برنامه کسب و کار تغییر می‌کنند. اما نکته مشترک برای تمام کسب و کارها این است که وجود یک برنامه کسب و کار برای هر کسب و کاری ضروری و حیاتی است.
در نهایت، شما چگونه می‌توانید کسب و کار خود را بدون داشتن هیچ گونه برنامه مکتوب آغاز کرده و ادامه دهید؟ در واقع ادامه مسیر یک کسب و کار بدون داشتن، یک برنامه کسب‌وکار مدون مانند راندن یک قایق بدون ناخدا و نقشه در دنیای متلاطم و رقابتی کسب و کار است.
برخی از دلائلی که شما به یک برنامه کسب و کار کوچک نیاز دارید بدین شرح است:
- اگر قصد دریافت وام بانکی را دارید، قصد جذب سرمایه دارید یا قصد شراکت دارید، داشتن برنامه کسب و کار ضروری است. شما برای توضیح اهداف و عملکرد کسب و کارتان نیاز دارید تا به صورت مکتوب برنامه کسب‌وکارتان را توضیح دهید.
- شما قادر نخواهید بود که ایده‌های کسب و کار خود را بدون فهم بازار هدف، جستجو برای رقابت و اجرای یک تحلیل امکان سنجی عملی ارزیابی کند. تمامی این موارد بخش‌های یک برنامه کسب و کار هستند.
- یک برنامه کسب و کار کوچک خوب نه تنها وضعیت کنونی شما و موقعیتی که می‌خواهید در آن باشید را ترسیم می‌کند، بلکه به شما کمک می‌کند تا اقدامات لازم برای رسیدن به موقعیت را شناسایی کنید.
- برنامه کسب و کار می‌تواند اطلاعات ضروری درباره کسب و کار، استراتژی و تربیت کارمندان شامل مدیران و کارکنان را همزمان با رشد کسب و کار شما را فراهم می‌کند.
- بخش مالی برنامه کسب و کار شما می‌تواند مبنایی برای بودجه کسب و کار شما بوده و ابزار مفیدی برای مدیریت جریان پول نقد به صورت ماهانه باشد.
بنابراین متوجه شدید که به یک برنامه کسب و کار نیاز دارید. سوالی بعدی که باید در نظر بگیرید این است که چه نوع برنامه‌ای برای کسب و کار کوچک شما مناسب‌تر است.
برنامه کسب و کار سنتی ( بیزینس پلن) در مقابل برنامه کسب و کار تک صفحه‌ای
انواع مختلفی از برنامه‌های کسب‌وکارها وجود دارد، برنامه‌هایی مانند برنامه‌های استارتاپ، اسناد برنامه‌ریزی داخلی، برنامه‌های استراتژیک، برنامه‌های عملکرد و برنامه‌های کسب‌وکار که به شما کمک می‌کند تا بر روی رشد خود متمرکز شوید. هر کدام از این برنامه‌ها اهداف متفاوتی دارند ولی در حالت کلی ۲ نوع فرمت اصلی برای این برنامه وجود دارد. برنامه کسب و کار سنتی ( بیزینس پلن) یا برنامه کسب‌وکار ساده شد ( بیزینس مدل). تفاوت این ۲ برنامه در جامعیت آن است. بیزینس پلن به صورت جامع و کامل تدوین می‌شود، این در حالی است که بیزینس مدل به صورت کاملاً خلاصه و کم حجم و فقط در یک صفحه تدوین می‌شود. در حال حاضر افراد زیادی هستند که منتقد بیزینس پلن هستند و از بیزینس مدل استقبال می‌کنند.
برنامه کسب‌وکار سنتی ( بیزینس پلن )چیست؟
اکثر صاحبان کسب و کارها تصور اشتباهی در مرود برنامه کسب‌وکار سنتی ( بیزینس پلن ) دارند و وقتی که در مورد این برنامه صحبت به میان می‌آید، ناراحت می‌شوند و گاهی می‌ترسند. معمولاً این برنامه و سند بسیار رسمی است که دارای مقدار زیادی از اطلاعات است و تقریباً بسیاری از صاحبان کسب و کار جدید را نیز شامل می‌شود.
کسب و کار سنتی با نام بیزینس پلن یا در انگلیسی ( Business Plan ) شناخته می‌شود.
یک برنامه کسب و کار سنتی ( بیزینس پلن) معمولاً موارد زیر را شامل می‌شود.
- خلاصه اجرایی: گزیده ای از مهمترین اطلاعات در سند شما ( در صورت لزوم این تنها قسمتی است که باید قبل از هر گونه تصمیم گیری بخوانید)
- تشریح شرکت: محل قرار گیری شرکت شما، میزان بزرگی شرکت، چشم انداز و ماموریت شما، چه کاری انجام می‌دهید و امید دارید چه کاری انجام دهید.
- محصولات و خدمات: چه چیزی را به فروش می‌رسانید، یا چه خدماتی را برای مشتریان خود ارائه می‌دهید، با تاکید بر ارزشی که قصد فراهم کردن آن برای مشتریان خود را دارید.
- تحلیل بازار: مروری دقیق بر صنعتی که قصد فروش محصولات و خدمات خود به آن را دارید، و خلاصه‌ای از بازار هدف و رقابت موجود را در این بخش بیان خواهید کرد.
- استراتژی بازار: طرح کلی از اینکه کسب و کار شما در کجای بازار قرار می‌گیرد و چه سهمی از بازار را به خودش اختصاص داده است و اینکه چگونه محصول و خدمات خود را قیمت گذاری کرده، ارتقا داده و به فروش برسانید.
- خلاصه مدیریت: ساختار کسب و کار شما چگونه است، چه کسی در آن دخیل است و نحوه مدیریت کسب و کار شما چگونه است. تصمیمات مهم کسب و کار شما توسط چه کسی یا چه کسانی گرفته می‌شود.
- تحلیل مالی: جزییاتی در مورد تامین مالی شرکت شما در حال حاضر، چه چیزی برای رشد آن در آینده نیاز است، به علاوه تخمینی در مورد هزینه‌های عملکرد جاری شما.
خبر نه چندان خوب اینکه برنامه کسب و کار سنتی( بیزینس پلن ) برای کامل شدن به مدت زمان زیاد و مقدار بسیاری تحقیق و جستجو نیاز دارد. خبر خوب اینکه تمام کسب و کارها به برنامه کسب و کار سنتی ( بیزینس پلن ) نیاز ندارند. لذا از نوع دوم برنامه کسب و کار استفاده می‌کنیم.
برنامه کسب وکار ساده یا تک برگی با نام‌های مختلفی شناخته می‌شود که با نام‌های مختلفی شناخته می‌شود. رایح‌ترین نام هم بیزینس مدل یا همان ( Business Model ) است و یکی از رایج‌ترین انواع بیزینس مدل‌ها، مربوط به نوع کانواس ( Canvas ) می‌باشد. در صورتی که شناخت کاملی بیزینس مدل کانواس یا بوم مدل کسب و کار آشنا شوید، می‌توانید در این نوشته، به صورت کامل با مزایای این بوم و خانه‌های تشکیل دهنده آن آشنا شوید.
برنامه کسب‌وکار تک برگی چیست؟
برنامه کسب‌وکار تک برگی یک برنامه مختصر و مفید کسب و کار است که شما می‌توانید به از آن به عنوان نقطه آغازین برای برنامه کسب و کار سنتی ( بیزینس پلن ) بهره ببرید. در حالی که این نسخه کم حجم تر برنامه کسب و کار سنتی ( بیزینس پلن) است، هنوز باید اطلاعات مختص کسب و کار خود را گردآوری کنید تا برنامه‌ای را که برای شما مفید است را ایجاد کنید. همزمان با ایجاد برنامه کسب و کار ساده شده خود، برای پاسخ گویی به سوالات زیر نیز آماده شوید:
چشم انداز: چه چیزی ایجاد می‌کنید؟ کسب و کار شما در طی یک، سه و پنج سال آتی به چه شکل خواهد بود.؟
ماموریت: ماموریت شما چیست؟ چرا این کسب و کار را شروع کرده‌اید و هدف آن چیست؟
اهداف: آیا اهداف کسب و کار شما به عنوان اهداف هوشمند در نظر گرفته می‌شوند؟ چگونه موفقیت خود در دستیابی به اهداف خود را ارزیابی خواهید کرد؟
استراتژی‌ها: چگونه می‌خواهید کسب و کار خود را بسازید؟ چه چیزی خواهید فروخت؟ پیشنهاد ویژه شما برای فروش چیست؟ ( در واقع چه چیزی کسب و کار شما را در رقابت متمایز می‌کند؟)
سرمایه استارتاپی: کل سرمایه استارتاپی مورد نیاز برای راه اندازی کسب و کار شما چقدر خواهد بود؟
هزینه‌های مورد انتظار: پیش بینی شما از هزینه‌های جاری ماهانه کسب و کارتان بلافاصله پس از راه اندازی، در سه ماه، در شش ماه و یک سال آینده چیست؟
درآمد مطلوب: پیش بینی شما از درآمد جاری ماهانه کسب و کارتان بلافاصله پس از راه اندازی، در سه ماه، در شش ماه و یک سال چیست؟
برنامه اقدام: وظایف و اقدامات ویژه‌ای که در حال حاضر باید به انجام رسانید چیست؟ نقطه عطف شما در آینده چیست؟ باید در این نقاط عطف به چه چیزی دست یابید تا به اهداف خود برسید؟
زمانی که به هرکدام از این سوالات پاسخ دادید، شما یک برنامه کسب‌وکار کاربردی خواهید داشت که فوراً می‌توانید از آن برای اقدام در راستای کسب و کارتان بهره ببرید.
ابزارهای برای کمک به شما برای ایجاد برنامه کسب و کار کوچک بهتر
ایجاد یک برنامه کسب و کار تمام زمان و توجه شما را خواهد گرفت، اما ابزارهایی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند این فرایند را ساده‌تر کنید، اغلب این ابزارها به صورت رایگان در دسترس شما هستند. تمپلت و نمونه‌های خامی از برنامه‌های کسب و کار سنتی در اینترنت وجود دارد که می‌توانید از منابع معتبر تهیه و استفاده کنید. هم‌چنین می‌توانید در صورت لزوم، از ویدئوهای آموزشی‌ای که برای این منظور در اینترنت موجود است، نیز استفاده کنید.
شما می‌توانید با استفاده از برخی ابزارهای آنلاین مانند برنامه کسب و کار SBA و سرویس‌هایی نظیر RocketLawyer از صرف زمان زیاد برای شکل دهی و سازمان دهی برنامه کسب‌وکارتان جلوگیری کنید.
در صورتی که از این ابزارهای برنامه ریزی برای کسب و کارتان استفاده کنید، متوجه خواهید شد که چقدر کاربردی هستند و فرآیند برنامه ریزی شما را تسهیل می‌کنند.
بزرگ‌ترین اشتباهی که اکثر صاحبان کسب و کار در ایران مرتکب می‌شوند، در این است که آنها فقط برای ارائه برای یک سازمان دولتی اعم از بانک، یک برنامه کسب‌وکار تهیه می‌کنند و بعد از طی شدن مراحل مورد نظر خود، آن را فراموش می‌کنند.
باید این نکته را مد نظر داشته باشید که زمانی که برنامه کسب‌وکارتان را ایجاد می‌کنید، باید آن را به عنوان یک ابزار داخلی در نظر داشته باشید و به طور روزمره آن را به روزرسانی کنید. شرط لازم و ضروری برنامه‌های کسب و کارها به روز بودن آنها است. به خاطر داشته باشید که مفیدترین برنامه‌های کسب و کار آنهایی هستند که همیشه و در همه حال در فرآیند کسب و کار استفاده می‌شوند تا کسب و کارتان را هدایت کرده و شما را در رقابت نگه دارند.
آیا تا به حال تجربه استفاده از هر یک از برنامه‌های معرفی شده را برای کسب و کار خودتان داشته‌اید؟ به نظر شما آیا استفاده از این برنامه‌های برای کسب‌وکارتان ضروری و مفید است؟ نظرات و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
