اغلب ما در شرایط عدم قطعیت تمایل به فروتنی و تکیه بر وضع موجود و فعلی آن لحظه را داریم. در این شرایط نوعی نزدیک‌بینی ایجاد شده و سوالات مختلفی در ذهن ما جریان می‌گیرند: چگونه خانواده خود را سالم و ایمن نگه داریم؟ چگونه رئیس‌مان را از خود راضی کنیم و یا اگر شغل خود را از دست داده‌ایم؟ چگونه در سریع‌ترین زمان ممکن یک کار جدید بیابیم؟ هنگامی که حجم این سوالات افزایش یابد، ممکن است وقت، انگیزه و انرژی ذهنی لازم برای تصمیم‌گیری‌های بلند مدت را از دست بدهیم. اینجا است که انواع استراتژی در شرایط عدم قطعیت وارد عمل می‌شود.
بیشتر بخوانید: انواع استراتژی های رقابتی برای به دست گرفتن رهبری یک بازار شلوغ!
انواع استراتژی در شرایط عدم قطعیت
دوره‌های عدم قطعیت طولانی با وجود چالش‌های فراوان خود، فرصت‌های بی‌نظیری را برای برنامه‌ریزی استراتژیک ارائه می‌کنند. کنترل و پیش‌بینی کامل تحت هر شرایطی یک توهم است. هنگامی که شرایط عدم قطعیت این توهم را از بین می‌برد، ذهن ما مسیرهای جدیدی را برای حرکت کشف خواهد کرد.
در ادامه به معرفی پنج استراتژی در شرایط عدم قطعیت می‌پردازیم که می‌توانید از آنها برای تغییر و بازآفرینی کسب‌وکار خود استفاده کنید.
۱- نتایج و گزینه‌های مختلف را بررسی کنید؛ حتی اگر در ظاهر نشدنی باشند.
در شرایط عدم قطعیت هر اتفاقی ممکن است رخ دهد. در چنین اوضاعی وسعت نتایج ممکن بسیار افزایش خواهد یافت؛ در نتیجه ممکن است حتی زمانی که در ذهن خود به مرور این احتمالات می‌پردازیم، اغلب اوقات از در نظر گرفتن بدترین سناریوها اجتناب کنیم. تصور کردن بدترین شرایط هرچند که ممکن است باعث ایجاد ترس و وحشت شود، اما در نهایت باعث خواهد شد تا اندیشه‌های شفاف‌تری داشته و به طور موثر برنامه‌ریزی کنید.
به عنوان مثال کارمندی به نام دوری ( Dorie ) مشغول کار در یک سازمان به عنوان مسئول تنظیم بودجه بود. وی چنین تصور می‌کرد که اگر همه‌گیری بیماری کرونا باعث کاهش ۵، ۱۰ و یا حتی ۲۰ درصدی درآمد سالیانه شود، چه کاری باید انجام داد. دوری از سازمان درخواست کرد تا سناریویی را در نظر بگیرند که در آن ۵۰ درصد از درآمد کاهش یافته است. خوشبختانه این فاجعه مالی در نهایت به وجود نیامد؛ اما فارغ از عملی شدن و یا نشدن آن، سازمان کاملاً آماده بود تا در صورت بروز چنین بحرانی، اقدامات لازم را برای نجات خود انجام دهد.
همانند این مثال اگر شما نیز به دنبال کار جدید و یا تغییر کسب‌وکارتان هستید، باید نه تنها محتمل‌ترین سناریوهای ناگوار، بلکه دو برابر بدتر از آن را متصور شده و برای آن برنامه‌ریزی کنید. برای مثال اگر خطر بی‌کاری شما را تهدید می‌کند، باید شرایطی را در نظر بگیرید که هم شما و هم همسرتان شغل خود را از دست داده‌اید. این یکی از مهم‌ترین گزینه‌های استراتژی در شرایط عدم قطعیت است. هرچند که تصور شرایط ناگوار همیشه سخت و نامطلوب است، اما آمادگی شما برای آن شرایط ارزش این کار را خواهد داشت. برای مثال می‌توانید تصمیم بگیرید که اگر تا چند ماه مشخص آینده قادر به یافتن شغل جدید و بهتری نبودید، می‌توانید به یک آپارتمان با اجاره کمتر نقل مکان کنید. قطعاً آمادگی برای چنین شرایطی بهتر است این است که با یک خوش‌بینی نابجا در آینده مجبور به ترک خانه خود و زندگی در کنار اقوام شوید.
۲- بهترین آینده ممکن را تصور کنید
بدون شک گزینه‌های استراتژی در شرایط عدم قطعیت تنها مربوط به تصور بدترین شرایط نیست. در واقع در نظر گرفتن ایده‌ها و فرصت‌هایی که پیش از این هرگز برای شما وجود نداشته‌اند نیز در نوع خود بسیار مهم است. هر یک از ما فرضیاتی را مانند این موارد در ذهن خود داریم: « من قبلاً چنین کاری را نکرده‌ام، پس گزینه مناسبی برای این کار نیستم» و یا « من قدرت کافی برای مدیریت را ندارم». اکنون وقت آن رسیده تا چنین فرضیاتی را به چالش بکشید. در شرایط عدم قطعیت می‌توانید در مورد توانایی‌ها و مهارت‌های خود به روش‌های مختلفی فکر کرده و از آنها چه در محل کار و چه در زندگی شخصی خود بهره ببرید. به عنوان مثال آیا یک کار ۳ روز در هفته فرصت بیشتری برای مراقبت از والدین و یا فعالیت‌های اقتصادی بیشتر ارائه خواهد کرد؟ هرچه بیشتر در مورد این اتفاقات مثبت فکر کنید، آمادگی بیشتری برای مواجه و استفاده از آنها خواهید داشت.
هرچند که این سناریو در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما گاهی اوقات تصور بهترین شرایط حتی ممکن است سخت‌تر از در نظر گرفتن بدترین احتمالات باشد! برای درک بهتر این استراتژی در شرایط عدم قطعیت و بهره‌مندی از آن، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- برای الهام گرفتن می‌توانید در مورد سخت‌ترین لحظات خود ( برای مثال چالش‌هایی که در طول همه‌گیری با آن مواجه بوده‌اید ) فکر کرده و راهکارهای خلاقانه‌ای که برای مقابله با آنها مورد استفاده قرار داده‌اید را مجدداً برای خود بازگو کنید. شاید این راهکارها بدون روال خاصی انجام گرفته باشند، اما در ادامه این راهکارها به یک روتین تبدیل شده‌اند. این مسائل حاکی از آن است که فرصت‌هایی نظیر دورکاری که پیش از این در دستور کار شما قرار نداشتند، در آینده می‌توانند به عنوان یک گزینه باشند.
- با استفاده از روش‌های مختلفی، همواره لحظات موفقیت‌آمیزتان را به خود یادآوری کنید. با استفاده از این الگوها می‌توانید سرنخ‌های لازم را به دست آورید. برای مثال اگر به طور مداوم از هدایت و مربیگری همکاران خود لذت برده‌اید، می‌توانید در مورد تقویت مهارت‌های مربیگری خود و یا حتی تبدیل آن به بخش بزرگ‌تری از زندگی حرفه‌ای خود فکر کنید.
- یکی دیگر از نکات استراتژی در شرایط عدم قطعیت مربوط به شناسایی و حرکت به سمت علایق است. برای درک بهتر از آن چیزی که برای شما ارزشمند است، می‌توانید به نحوه گذراندن اوقات فراغت خود فکر کنید. به عنوان مثال اگر در کنار کار حرفه‌ای خود به نویسندگی نیز علاقه داشته و در اوقات فراغت آن را دنبال می‌کنید، شاید اکنون فرصت کافی برای رها کردن کار سابق خود و روی آوردن به حرفه‌ای مطابق با علایق خود را داشته باشید.
- برای کشف عرصه‌های جدید و روندهای نوظهور، باید فراتر از تجربیات گذشته و توانایی‌های فعلی خود حرکت کنید. برای مثال چند سال پیش شخصی به علاقه روزافزون خود در مورد هوش مصنوعی پی برد. هرچند که او فاقد پیشینه و تجربه فعالیت رسمی در این زمینه بود، اما با تلاش و تقاضاهای فراوان توانست در یک واحد نوآوری مرتبط با پیاده‌سازی فناوری‌های هوش مصنوعی مشغول به کار شود.
بیشتر بخوانید: استراتژی های مدیریت زمان برای استفاده هرچه بیشتر از لحظات زندگی!
۳- به دنبال مهارت‌هایی مرتبط با آینده مورد نظر خود باشید.
معمولاً در شرایط عادی مردم ابتدا شغلی که به آن علاقه دارند را شناسایی کرده و سپس برای کسب مهارت‌های لازم برای آن تلاش می‌کنند. اما در شرایط عدم قطعیت شدید، این رویکرد می‌تواند یک روش خطرناک باشد؛ چرا که ممکن است شرکت و یا حوزه‌ای که آن را زیر نظر دارید، با تغییرات غیرمنتظره‌ای مواجه شود. در نتیجه پیشنهاد می‌کنیم که به جای این کار، از یکی دیگر از گزینه‌های استراتژی در شرایط عدم قطعیت بهره برده و از رویکرد « اول مهارت » استفاده کنید. در این رویکرد ابتدا مهارت‌های مورد نیاز برای رشد خود را شناسایی و کسب کنید و سپس به دنبال شغلی متناسب با آنها باشید. برای مثال اگر هدف شما تبدیل شدن به رهبر جهانی در یک حوزه خاص است، باید برای رسیدن به این هدف والا نیاز به کسب مهارت‌هایی نظیر ارتباطات بین فرهنگی بدون در نظر گرفتن کاربرد آن در یک شغل و موقعیت خاص خواهید داشت.
برای شناسایی و توسعه مهارت‌های جدید، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- فرصت‌هایی را برای تمرین مهارت‌های مورد نیازتان در شرایط فعلی پیدا کنید. به عنوان مثال اگر به دنبال تقویت مهارت‌های رهبری خود هستید، می‌توانید بدون تغییر سمت شغلی فعلی خود، این مهارت را کسب کرده و با همکارانتان تمرین کنید.
- از برنامه‌ها و دوره‌های آموزشی آنلاین غافل نشوید. در حال حاضر دوره‌های آنلاین بسیار مفیدی ارائه شده‌اند که می‌توانند هم‌راستا با استراتژی در شرایط عدم قطعیت مورد نظرتان، شما را همراهی کنند.
- از طریق کمک‌های غیررسمی و یا آموزش‌های رسمی، از افرادی که می‌توانند به شما کمک کنند، راهنمایی بخواهید. شبکه‌سازی یکی از بهترین روش‌ها برای رشد شما است و افراد حاضر در شبکه در صورتی که از تلاش‌تان آگاه شوند، از شما حمایت خواهند کرد.
۴- با قدم‌های کوچک آغاز کنید
برای عبور از شرایط عدم قطعیت می‌توانید بر روی آنچه که در کوتاه‌مدت قابل تغییر است، تمرکز کنید. اگر از بزرگ بودن اهداف و وظایف خود وحشت دارید، می‌توانید آنها را به بخش‌های کوچک و قابل کنترل‌تر تقسیم کنید. نوشتن یک کتاب طولانی ممکن است در نگاه اول طاقت‌فرسا به نظر برسد؛ اما تهیه یک طرح کلی سطح بالا می‌تواند در طی یک روز انجام گرفته و تبدیل به اولین قدم برای حرکت در این مسیر شود. اگر نمی‌دانید که بهتر است کدام یک از کارهای خود را در اولویت قرار دهید، می‌توانید از اقدامات « بدون پشیمانی » آغاز کنید. این اقدامات شامل مواردی هستند که صرف نظر از تغییرات مورد نظر شما همواره مفید خواهند بود. به عنوان مثال به‌روزرسانی رزومه و یا اطلاعات حرفه‌ای خود در شبکه‌های اجتماعی، جزو همین اقدامات به شمار می‌روند. در نهایت می‌توانید از خود بپرسید که « چه حرکت کوچک و مثبتی می‌تواند باعث خوشحالی من شود؟ » و یا « اگر یک هفته فرصت داشته باشم، چه کاری می‌توانم انجام دهم؟». پاسخ به این سوالات می‌تواند اولویت‌های شما را شکل دهند.
یکی از مدیران اجرایی در یکی از سازمان‌ها در فکر یک حرکت جدید حرفه‌ای بود؛ اما وی پس از سال‌ها تمرکز انحصاری بر روی کارهای روزمره شغلی خود، بازسازی مهارت‌ها و شبکه ارتباطی سابق خود را تا حدودی دلهره‌آور می‌دانست. او به عنوان اولین قدم تصمیم گرفت تا هر هفته پنج تماس با افراد موجود در شبکه خود ( شامل دوستان دانشگاهی، مشتریان سابق و افرادی که در این حوزه می‌شناخت) برقرار کند.. هدف از این کار، کسب اطلاعات بیشتر در مورد صنعت مورد نظر و همچنین نقش‌ها و سازمان‌های فعال در این حوزه بود. پس از گذشت چند ماه، برخی از این افراد شروع به ارسال فرصت‌های شغلی مرتبط با این حوزه کرده و سرانجام وی در یکی از این گزینه‌ها مشغول به کار شد.
۵- در مورد آنچه که رها می‌کنید، بی‌رحم باشید
منظور از استراتژی در شرایط عدم قطعیت و برنامه‌ریزی برای آینده نامشخص تنها مربوط به تجهیز شدن با مهارت‌ها و یا ایجاد ارتباطات جدید نمی‌شود. این برنامه‌ریزی مربوط به مسائل دیگری نظیر انتخاب استراتژیک برای رها کردن یک موقعیت یا شخص نیز می‌شود. هرچند که دست کشیدن از فعالیتی که مدت طولانی مشغول به آن بوده و انرژی بسیاری را پای آن صرف کرده‌اید، ممکن است دشوار باشد. از طرفی ممکن است احساسات نوستالژیکی نسبت به گذشته در شما ایجاد شود؛ به خصوص این موضوع در شرایط عدم قطعیت بیشتر رایج است. اما حرکت رو به جلو به معنای داشتن یک دید واضح از آنچه که دیگر در خدمت اهداف شما نبوده و همچنین مواردی جدیدی است که باید بیش از گذشته به آنها فضا دهید.
به عنوان مثال شخصی همیشه خود را در زمینه خدمت به عنوان هیئت مدیره تصور می‌کرد و نمونه کارهای خود را نیز بر همین اساس تنظیم کرده بود. وی پس از مدتی به این نتیجه رسید که این سمت شغلی در خدمت رسیدن به اهداف وی نیست؛ زیرا بخش اصلی اوقات فراغت وی را کارهای داوطلبانه پر می‌کرد. هنگامی که او از هزینه فرصت برنامه‌های فعلی خود آگاه شد، روند تغییرات مورد نیاز را آغاز کرد. او تمرین « نه گفتن » قاطعانه و مکالمات ظریف در این خصوص را در پیش گرفت و برخی از مسئولیت‌های خود را واگذار کرد. هنگامی که او از زیر مسئولیت‌های سنگین و غیرضروری خود آزاد شد، فرصت بیشتری را برای دنبال کردن اهداف خود به دست آورد.
بیشتر بخوانید: استراتژی مذاکره: چگونه در مذاکرات حساس و مهم هوشمندانه و مشخص عمل کنیم؟
ذات انسان‌‌ها به گونه‌ای است که از شرایط عدم قطعیت اجتناب می‌کنند. اما هر چقدر هم برای جلوگیری از این شرایط تلاش کنید، در نهایت گرفتار آن خواهید شد. به جای فرار از این شرایط، بهتر است با استفاده از انواع استراتژی در شرایط عدم قطعیت معرفی شده در این مقاله فرصت‌های رشد خود را بشناسید، مهارت‌های جدیدی فرا گرفته و در صورت نیاز به دنبال تغییر شغل و یا حتی ایجاد یک حرفه کاملاً جدید باشید. برای دستیابی به این هدف هیچ مسیر ثابت و ساده‌ای وجود ندارد؛ اما با استفاده از نکات ارائه شده در این مقاله، ابزارهای مورد نیاز برای رویارویی با هر آینده‌ای را در اختیار خود خواهید داشت.
