حدود ۸ سال است که اوبر فعالیت خود را به عنوان یکی از بهترین و در عین حال ارزشمندترین کسب وکارها در دنیا آغاز کرده است. در طی چند سال اخیر، موفقیت اوبر باعث شد که صدها استارت‌آپ بومی با همان ایده (بدون ایده پردازی های جدید)شکل گیرد. در کشور ما نیز چندین کسب وکار در حال تلاش برای تبدیل شدن به اوبر محلی هستند.
اما ایدهی اوبر چیست؟
شاید اگر چند نمونه از ایده‌های استارت‌آپی مشابه محلی اوبر را نام ببریم، نیازی به توضیح بیشتر نباشد. اوبر ایده‌ای است که بیشتر ایده‌های تاکسی تلفنی آنلاین از آن گرفته شده‌اند، مثل اسنپ، کارپینو، تپسی و … .
ایده پردازی اوبر در سال ۲۰۱۱ در نیویورک شکل گرفت و سپس در همان سال پیاده‌سازی شد. هم‌اکنون اوبر یکی از بزرگ ترین و جنجالی‌ترین بازارهای دنیا را در اختیار دارد.
خوب!
مشکل از آن‌جایی شروع شد که ایده‌پردازان تنها به کپی ایدهی اصلی اوبر در صنعت حمل‌ونقل اکتفا نکرده، بلکه به جای ایده پردازی های جدید، آن را به صنایع دیگر نیز گسترش دادند. استارت‌آپ‌های محلی و مشابه اوبر اغلب همانند اوبر موفقیت‌هایی را بدست آورده‌اند. اما سایر استارت‌آپ‌هایی که در صنایع دیگر هم‌چون آموزش، ورزش، پزشکی، عکاسی و صنایع دیگر شکل گرفته‌اند، با شکست مواجه شده‌اند.
دلیل این شکست‌ها اغلب از پیچیدگی‌ها و تفاوت‌های ظریفی نشات می‌گیرد که صنایع مختلف با هم دارند. اما هیچ‌یک از بنیان‌گذاران به این تفاوت‌ها اهمیت چندانی نمی‌دهند و همین موضوع باعث شکست ایده‌ای که آن‌ها مدنظر دارند، می‌شود.
هنگامی‌که یک ایده مشابه اوبر در حوزه‌های مختلف دارید، باید به دو ویژگی اصلی توجه کنید.
- مهارت مورد نیاز: آیا برای انجام خدماتی که شما مدنظر دارید، تخصص خاصی لازم است؟
- زمان‌بندی: انجام خدمات برای مشتری چه زمانی و چگونه باید انجام شود؟
مهارت مورد نیاز
بعضی از خدمات “تخصصی” در نظر گرفته می‌شوند، بعضی دیگر اما به هیچ‌وجه تخصصی نیستند و “کالاهای عمومی” محسوب می‌شوند. مصرف‌کنندگان خدمات عمومی اغلب توجه بسیار کمتری به کیفیت خدمات ارائه شده دارند.
به عنوان مثال، حمل‌ونقل جزو خدمات عمومی محسوب می‌شود و مصرف‌کنندگان تخصص خاصی را از ارائه‌دهندگان آن‌ها انتظار ندارند. برای رانندگی از نقطه‌ی A به نقطه‌ی B هیچ مهارت خاصی نیاز نیست. رانندگی فعالیتی است که همه‌ی افراد بالای ۱۸ سال آن را می‌دانند.
در نتیجه برای یک مسیر هزینه‌ی مشخصی در نظر گرفته می‌شود و نیازی به در نظر گرفتن مهارت و خبرگی راننده نیست. به همین دلیل است که مدل درآمدی اوبر با موفقیت روبرو می‌شود.
در سایر صنایع هم‌چون آموزش، طیف افرادی که خدماتی را ارائه خواهند کرد، می‌تواند بسیار متفاوت باشد. به عنوان مثال، در حوزه‌ی آموزش خدمات براساس تجربه و شرایط مربی و اعتبار آموزش‌دهنده می‌تواند بسیار متفاوت باشد.
بنابراین برای صنایعی که مهارت‌های بسیار عمیق مورد نیاز است، مدل سنتی اوبر با احتمال بسیار کمتری با موفقیت روبرو می‌شود. چرا که در چنین کسب وکارهایی ارائه‌دهندگان ماهر بهره‌وری لازم از استارت‌آپ موردنظر را دریافت نمی‌کنند و به صورت ناخودآگاه فقط ارائه‌دهندگان با مهارت کم عضو استارت‌آپ می‌شوند. به عنوان مثال، در حوزه‌ی آموزش فقط منتورهای با مهارت کم باقی می‌مانند.
از طرف دیگر، مشتریان این نوع از کسب وکارها به دنبال خدمات خیلی باکیفیت هستند. بنابراین این نوع از کسب وکارها با یک مشکل بسیار جدی مواجه می‌شوند.
فوریت‌ها
نحوه و میزان تقاضا در ایدهی اوبر بسیار مهم است. در کسب وکار تاکسی و خدمات حمل‌ونقل، ارائه‌ی خدمات بلافاصله پس از درخواست موردنیاز است. به عبارت ساده‌تر، خدمات حمل ونقل، باید بلافاصله بعد از درخواست در اختیار درخواست کننده قرار گیرد. از طرف دیگر، در طول روز بارها این درخواست تکرار می‌شود.
اما در صنایع دیگر چنین ویژگی‌هایی وجود ندارد. اگر یک مصرف‌کننده به کسی مانند معلم یا مربی و یا متخصص نیاز داشته باشد، این موضوع چیزی نیست که در عرض ۴ دقیقه رخ دهد. یک فرد اگر واقعا به دنبال متخصصی باشد، سعی می‌کند جنبه‌های گوناگون را مورد بررسی قرار دهد و فرد مناسب برای کار خود را پیدا کند. در چنین شرایطی، فرد از هر طریقی پرس‌وجو می‌کند تا بهترین انتخاب‌ها را داشته باشد و به هر کسی اعتماد نمی‌کند.
در نمودار زیر صنایع مختلف را از لحاظ نیازمندی به مهارت و فوریت می‌توانید با هم مقایسه کنید.
همان‌طور که مشاهده می‌کنید در اکثر صنایع مختلف به مهارت بیشتر و یا فوریت کمتر نیاز هست. از همین رو ایدهی اوبر نمی‌تواند در چنین صنایعی به اندازه‌ی کافی موثر واقع شود. به عنوان مثال، در مورد جدول بالا می‌توان این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که پزشکی به بیشترین مهارت و سریع‌ترین تجهیزت نیاز دارند.
قبل از شروع ایده پردازی…
قبل از این‌که شروع به کپی ایدهی اوبر برای صنایع دیگر بکنید، مطمئن باشید که به برخی از متغیرهای اساسی فکر کرده‌اید.
از نظر مصرف‌کننده: صنعت مورد نظر خود را در جدول بالا قرار دهید، هر چه که صنعت موردنظر شما به سمت راست و پایین میل کند، در واقع برای مشتری مناسب‌تر است. به عبارت ساده‌تر، در چنین شرایطی مشتری تمایل دارد تا از ایدهی شما بهره‌مند شود.
از نظر ارائه‌دهنده: آیا این ایده مزیت و بهره‌وری کافی را در اختیار ارائه‌دهنده‌های خدمات قرار خواهد داد؟
